SGP-Nederlands - Over de taal en stijl van de SGP

Rutte rekende de SGP weleens bij de meest geliefde oppositiepartijen. Voor mij heeft deze fractie door z’n taalgebruik een bijzondere plek.

De SGP spreekt bovengemiddeld Néderlands Nederlands en lang niet zo internationaal als bijvoorbeeld diezelfde lang zittende premier, die in plaats van ‘iets met een gerust hart aan te nemen’, ‘politiek safely kan assumen dat...’.

Het SGP-Nederlands is Nederlands met waarschijnlijk meer elementen op weg naar de uitgang van het ABN dan de taal van álle andere Kamerfracties. Bovendien zijn de bijdragen van de SGP verzorgder en stiller van toon. Een hele reeks woorden gebruikt Van der Staaij, Bisschop of Stoffer nooit en Van der Vlies, Van den Berg of Abma en andere voorgangers evenmin. Belachelijk, bezopen, flut, hartstikke, waanzin of tuig (over mensen) worden toenemend in de Tweede Kamer gebruikt - nimmer door de SGP. Allerlei tussenwerpsels zijn voor het doorsnee-Kamerlid in 2022 gangbare taal, de Handelingen tonen aan dat een SGP-spreker daarzonder kan.

De elleboog van Chris
Bij een SGP’er op het rostrum (spreekgestoelte) zie ik weliswaar de wijze waarop er omgegaan wordt met de handen (of met de ene elleboog van Chris Stoffer als hij iets accentueert) maar let op hun taal en hoor het geluid van een licht verouderend protestants Nederlands. Luister en merk op dat het nauwelijks voorkomt dat buiten de SGP (en soms door de naaste verwant ChristenUnie) iets onderstreept wordt met in betekenende mate of via het graadaan- duidende bijwoord gierend. Het ranglijstje van het gebruik van de tweedenaamvals-s zal aangevoerd worden door Roelof Bisschop. Steekproeven in de plenaire verslagen levert het vermoeden dat de SGP het meest gebruik maakt van de nodige (veel) - het benadrukt maar op een bescheiden manier. Of minder opvallend, tel het gebruik van het meervoud keuzen tegenover keuzes. De SGP-woordvoerders scoren hoog met keuzen, de oudere vorm.

Maar ook dat is ABN, zoals de huidige SGP-fractie in de hoorbaar westelijke Van der Staaij en de niet minder hoorbaar oostelijk overkomende Bisschop een dwarsstuk van dat Algemene Nederlands bestrijkt. Maar van beiden kunnen we SGP-taal verwachten, zoals het gebruik van boerenverstand, ongaarne, bereids of wijl en geachte afgevaardigde in ongewoon neutrale context. Wie zegt er buiten de SGP’ers nog bereids, iegelijk of vanwege in de betekenis ‘namens’?

Aangelegen punt
Ik let op het Binnenhofs sinds enkele jaren. Een van de eerste dingen die ik leerde, was hoe aanvankelijk juist vanuit een klein hoekje van de vergaderzaal de uitdrukking aangelegen punt klonk - en hoe dat meer en meer door andere fracties overgenomen wordt. Bij de actuelere observaties hoort dat de SGP het neutraal houdt bij toeslagaffaire of -kwestie en zich niet bekeerde tot -schandaal.

Zegenrijk of zegenrijk? 
De afzender doet ertoe. Bij zegenrijk is de SGP-connotatie anders dan bij een partij die rept van ‘het zegenrijke werk van de hypotheekrenteaftrek’. Dat geldt eveneens bij onwijs. Tegenwoordig versterkt dat het volgende woord (onwijs gaaf), behalve bij een SGP’er; die zegt eerder ‘dat het onwijs is om tot wapenleveranties over te gaan’, dus ‘niet doen’.

Is de taal van de SGP zachtaardig, ouder aandoend en dus saai? Neen het! Met veel effect komen nieuwe termen als motieschaamte of psalm- politie juist van hieruit de Kamer in.

Deze column is geschregen door Siemon Reker, Emeritus-hoogleraar taal en cultuur aan de rijksuniversiteit Groningen. De auteur is schrijver van de taalblog Nomeis (siemonreker.nl), over actuele en vooral politieke taal.